ÇORUMLUCA ANLAMI Âlemek : Durdurmak Arbılmak : Üzerine atlamak Baba çıkasıca : Sinirlenilen kişiye söylenen bir söz Badal : Merdiven Balak : Manda yavrusu Bamballanmak : Şımarıklık yapmak Bıldır : Geçen yıl Börttürmek : Bir şeyi haşlamak Camış : Erkek manda Cerek : Uzun ince sopa-Uzun boylular içinde kullanılır Cıncık : Misket Cınnaklamak : Tırmalamak Cızlak : Çoruma özgü mayasız hamurdan yapılanbir tür sade gözleme Coştar-Coştak : Münasebetsiz, Üzerine vazife olmayan işleri yapan Culuk : Hindi Cücük : Civciv Cümbür cemaat : Hepbareber-Toplu olarak Çani : Küçük ev köpeği Çalkama : Ayran Çapıt : Bez parçası Çimmek : Yıkanmak-Banyo yapmak Çodürü çüş : Tahteravalli Çoynak : Çolak-eli olmayan kimse Dalmak : Bir yere girmek Dam : Hapishane-Hayvan barınağı Deşenek : Misket Dibek : Haşhaş ezmek için kullanılır Dolak : Atkı Donyağ döngel Eğce : İçyağ-Çok soğuk insanlar içinde kullanılır musmula 5-beş bıyık die de adlandırılan meyve güzel iyi hoş Elevay : Yavaş iş yapan kimse Ellamki : Sanırım-Sanki Enik : Köpek Essahtan : Sahiden-Gerçekten Eşme : Çeşme Evme : Acele etmek Eze domabalak : Vücut-Beden takla atmak,yuvarlanmak Foldur guzulacı gisguç gurgen Gözer : Bol geniş-Genelde kıyafet için kullanılır hamile olan ineklere söylenir akar sularda olan yengeç gayın ağacı eleğin daha seyrek daha geniş delikli olanı Gatık : Katık Gezgere : İnşaatlarda kum vs tasımak için ağaçtan yapılmıs dört kollu taşıyıcı. Gobel : Erkek çocuk Golbez : Köpek yavrusu Goruk : Üzümün olgunlaşmamış hali Gunnamak : Bir hayvanın doğurması Gunulemek : Kıskanmak Gursak : Mide ile gırtlak arası Guşene : Büyük tencere Ha : Büyük sepet Haad : Zaman Helkek : Metal yada plastik kova Heri : Ege'de kullanılan gari gibi genel anlamı olmayan bir kelime. Heşlenmek : Bir şeyin atılacak duruma gelmesi. Çürümek yıpranmak İlân : Leğen İlisdir : Süzgeç İşlik : Gömlek Kanatlı : Bahçeli evlerin dış kapısı Kelem : Lahana Kemire : İnek gübresi Kiren : Kızılcık ağacının meyvesi Kocabaş : Şeker pancarı Kömüş : Erkek manda Kösnü : Köstebek Masaf : Tepsi Mazarat : Yaramazlık Musturlanmak : Acındırmak Muzunnaz mamalik mehnim kaçtı : Yaramazlık unla yapılan ve pekmezle yenen bir ceşit yemek halim kalmadı Nacak naşapa : Küçük balta evlerde olan plastik tas Onculayın : O kadar çok Özemek : Bir şeyi fazla uzatmak Pevrede : Kuşburnu marmelatı Pinnik pugar Seğirtmek Şinnek : Kümes çeşme hızlı koşmak pis pis gülmek Saçı : Düğünlerde verilen hediye Siracali : Kötü pis pasaklı Şilepe : Meyve veya tatlıların ele bulaşması Şilte : Meşe sopası Şinnemek : Şımarmak Tahtaya gelmek : Bir deyim Tengdirmek : Ortadan koybalmak, ölmek, elden çıkarmak Teykülü : Sevgili Toplu Tumman : Pencere eskiden kadınların ayagına giydiği pijama Toyuk aşı : Bir tür yemek Tuşma : Yumruk Tuyumuna : Bir şeyi ezberine yapmak Uğunmak : Nefesi kesilmek Urba : Elbise Üleş : Hayvan leşi Ünnemek : Arkasından konuşmak Üreluun : Dünden önceki gün Vasait yular Yeriç : Araç hayvanların başına bağlanan ip kötü çirkin Yâlık : Mendil Yanı böğür : Yan taraf Yanıç : Bir tür gözleme Yelikme : Çocukların yaramazlık yapması Yunak : Köylerde olan hamama benzer bir yapı. Yıkanmak ve çamaşır yıkamak için kullanılır zahan Zımzık : tabak,yemek yenen kap Yumruk Zırzımık : Büyük dolu tanesi Zuval : Kızılcık ağacının meyvesi Çorumca-Türkçe sözlük “Heri, elevay, ilaen, öpçe, helke, culuk, badal, çödürüm çüş, ellame, çoynak, cınnak, sellağ”... Pekçok kişi için herhangi bir anlam ifade etmeyen bu sözcükler, Çorum’da kullanıldığında herkes tarafından rahatlıkla anlaşılabiliyor. İşte, bazıları çeşitli yörelerde kullanılan, kimisi ise “sadece Çorum’a özgü olan” kelimelerden seçmeler: -Heri: Anlamı olmamakla beraber, “hadi gidelim, daha fazla bekleyemem heri”, “iyi heri geliyorum” cümlelerinde olduğu gibi kelimeler arasında bağlaç olarak kullanılıyor. gobel: erkek çocuk şilepe: meyve veya tatlıdan bulaşan yapışkan sıvı elevay: yavaş iş yapan kimse culuk: hindi ellame: sanki badal: merdiven çoynak: çolak gölbez: köpek yavrusu gunnamak: bir hayvanın doğum yapması tengdirmek: elden çıkarmak cınnak: tırnak mazarat: yaramaz çocuk şapırtısına yelmek: tutulması güç bir vaade inanmak guşhane: büyük, metal yemek tenceresi costar: aklı bir karış havada eze: omuz ilaen: leğen zuval: kızılcık ağacının meyvesi dobak: güvercin pinnik: tavuk kümesi sellağ: içinden pis su akan dere sıracalı: zayıf, hasta kişi alakise: üçkâğıtçı kimse şinnemek: yaramazlık yapmak yelikme: çocukların yaramazlığı heşlemek: bir şeylerin çöpe atılacak kadar kötü duruma gelmesi tuyumuna: herhangi bir işi ezberinden yapmak börttürmek: yiyecekleri kaynatarak pişirmek çödürüm çüş: tahterevalli capcuk: elin ayağın dolanması. öpçe: ukala foldur foş: bol, geniş. Alatirik:Elektrik Âlemek urdurmak Amel:İshal,tırık Asortik:Sosyetik Baba çıkasıca :Sinirlenilen kişiye söylenen bir söz Badal :Merdiven Balak :Manda yavrusu Bamballanmak :Şımarıklık yapmak. Bıldır :Geçen yıl Börtürmek :Bir şeyi haşlamak. Bunculayın :Bunun gibi Bürgün Öbürsü gün.:Yarın değil bürgün Caara :Sigara Camış :Erkek manda Cerek :Uzun ince sopa-Uzun boylular içinde kullanılır. Cımbıldamak :Bir kabın içerisindeki su yada sulu şeylerin çalkalanması Cıncık :Misket Cınnaklamak :Tırmalamak Cızlak :Çoruma özgü mayasız hamurdan yapılan bir tür sade gözleme Cingan Çingene Cücük :Civciv Cümbür cemaat :Hepbareber-Toplu olarak Çani :Küçük ev köpeği Çapıt :Bez parçası Çemkirmek:Saygısız bir şekilde karşılık vermek Çimmek :Yıkanmak-Banyo yapmak Çodürüm çüş :Tahteravalli Çoynak :Çolak-eli olmayan kimse Çöğdürmek:Çiş yapmak Dalmak :Bir yere girmek Dam :Hapishane-Hayvan barınağı Demin:Az önce Deşenek :Misket Dibek :Haşhaş ezmek için kullanılır. Dinelmek:Ayakta Durmak Dolak :Atkı Domatis:Domates Donyağ :İçyağ-Çok soğuk insanlar içinde kullanılır. Ebemekmeği:Madımak Ecük:Biraz Elevay :Yavaş iş yapan kimse. Ellamki :Sanırım-Sanki Elleme Dokunma: Elini sürme Emme:Ama Eneter:Anahtar Enik :Köpek Enük:Köpek yavrusu Essah:Gerçekten, sahi (essahmı, gerçekmi, sahimi) Essahtan :Sahiden-Gerçekten Evmek:Acele Etmek Eylen:Bekle Eylenme:Bekleme, Oyalanma veya Dalga Geçme Fışkı:Hayvan pisliği Foldur :Bol geniş-Genelde kıyafet için kullanılır. Folluk:Tavuğun yumurtlayacağı yere elle konulan tavuk yumurtası Gatık :Katık Gatık:Ekmeğin yanındaki (Peynir, soğan, domates vs) Geçgere :İnşaatlarda kum vs tasımak için ağaçtan yapılmıs dört kollu taşıyıcı. Gelivi:Gelirmisin Gısmuk:Cimri Gız garı:Erkeğin karısına seslenme şekli Gobel :Erkek çocuk Golbez :Köpek yavrusu Gonşu:Komşu Goşmak:araba sürmek Goşum:Hayvanın araba yada düvene bağlanmasına yarayan deri, kayış Göbel:Erkek çocuğunu azarlama sözü Goruk :Üzümün olgunlaşmamış hali Gölbez, gölez:Köpek Yavrusu Götcenmi:Götürecekmisin? Götü:Götür Götün Götün:Geri Geri, Arka Arka Göynek:Gömlek, fanila, iç giyim Gunnacı:Gebe-hamile Gunnamak :Bir hayvanın doğurması Gursak :Mide ile gırtlak arası Guşene :Büyük tencere Günülemek:Kıskanmak Gürük:Civciv çıkarmak amacıyla yumurtanın üzerine yatan tavuk, anne tavuk Gütmek:Hayvan otlatmak Hağ:Büyük sepet Haad :Zaman Helke :Metal yada plastik kova Heri :Ege'de kullanılan gari gibi genel anlamı olmayan bir kelime. Heşlenmek :Bir şeyin atılacak duruma gelmesi. Çürümek yıpranmak Ibrık:Su kabı Içcak:Sıcak İndüğün, öndüügün:Önceki gün İlân :Leğen İleen Leğen, elle çamaşır yıkamak için kullanılan yayvan kap İlistir:Süzgeç İskemle:Sandalye İşem geldi:Çişim geldi İşlik :Gömlek İşmar:El, göz, baş ile yapılan işaret Kanatlı-ganatlı:Bahçeli evlerin dış kapısı Kelem :Lahana Kemire :İnek gübresi Keyli Sonra (Bundan keyli=bundan sonra) Kırışmak:Oturmak, Baş köşeye geçip oturmak. Kiren :Kızılcık ağacının meyvesi Kocabaş :Şeker pancarı Kömüş :Erkek manda Kömüş Camız, manda Kösnü :Köstebek Masaf : Tepsi Mazarat :Yaramazlık Meersimek:Önemsemek Mezer:Mezar Mıymıntı:Uyuşuk, beceriksiz Motur :Traktör Mudara:İhtiyaç, gereksinim (hiç mudaram yok=hiç ihtiyacım yok) Muzurnas:Muzunnas, Yaramaz Musturlanmak :Acındırmak Muzunnaz :Yaramazlık Nacak :Küçük balta Nodul:Üvenderenin ucuna takılan mıh Oklaaç:Oklava Onculayın :O kadar çok Öllüğün körü, önnüğün körü:yok daha nesi Öte başta:Öbür başta, öbür tarafta Öte git:İleriye git, biraz uzaklaş Pakla:Fasulye Özemek :Bir şeyi fazla uzatmak. Pevrede :Kuşburnu marmelatı Pinnik :Kümes Pörtlek:Patlak gözlü Püsgüüt:Büsküvi Ramuk:Römork Sabı:Sahibi Saçı üğünlerde verilen hediye Siracali :Kötü pis pasaklı Südüklüğün dursun:beddua Şeer:Şehir Şilepe :Meyve veya tatlıların ele bulaşması. Şilte :Meşe sopası. Şinnemek :Şımarmak Şunca[z]cuk:Şu kadar, şu kadarcık, (şuncaz şey) Tahtaya gelmek :Bir deyim. Talla:Tarla Temek:Samanlığa saman doldurulmak için kullanılan yer, pencere. (temek gibi ağzı var) Tavukların kapalı yerden çıkması için kullanılan kapının altındaki delik. argo olarak çok yemek yiyene söylenen ifade "temek boğazlı" Tengdirmek :Ortadan koybalmak, ölmek, elden çıkarmak. Tevkürlü :Sevgili Toplu encere Tosbaa:Kaplumbağa Toyukaşı :Bir tür yemek Tuşma :Yumruk Tükan Dükkan Uğunmak :Nefesi kesilmek Urba :Elbise Ümük:Bogaz, gırtlak (Ümüğünü sıkarım) Üvendere :Hayvana dürtmek için kullanılan, ucuna mıh takılmış sırık Üreluun ünden önceki gün Vasait :Araç Yâlık :endil Yanı böğür :Yan taraf Yanıç :Bir tür gözleme. Yanıllı,: böğür Sırtın bir kısmı Yapamayun :Yapamıyorum Yapıvi :Yaparmısın Yelikme :Çocukların yaramazlık yapması Yunak :Köylerde olan hamama benzer bir yapı. Yıkanmak ve çamaşır yıkamak için kullanılır. Zıkkımın peki(ziftin peki) :Muhatabın yapılamayacak isteğine verilen olumsuz cevap Zorunan: Zoraki Zuval :Kızılcık ağacının meyvesi kele :aman vb çoştar: üzerine vazife olmayan herşeye karışan emeyarar: iyi sağlam malamat: işe yaramaz hale gitirmek. mısmıl: düzgün ii kulanışlı. gayım: sıkı yuka: ince. bukerez: bu sefer keyli: -den beri anlamında kullanılır. BİZİM BEBEK -- büyük küçük ayrımı yapmadan her türlü evlat için kullanılır evli bekar hiç faketmez. MIH -- çivi BADAL -- merdiven veya merdiven basamağı GOBEL -- erkek çocuk için kullanılır. "bizim göbeller" bi nevi bizim elemanlar, arkadaşlar gibi kullanım şekli vardır. KIYITMAK -- aralamak. HERİ -- anlamak için Çorumlu olmak gerek ÇİĞİT -- çekirdek kepenek:kelebek Zavrak :Salatalık mayıs : Hayvan pisligi Noru"yon? :Ne yapiyorsun? No"reciin ? :Ne yapacaksin? buymak:üşümek o:ssaat:o anda meğsimek :önemsemek makat :somya, divan bu haad :bu zamanlar Baba çikasica ! :Kizilan kisiye söylenir. çimmek :Yunmak Yıkanmak, banyo yapmak congul cemaat: hep birlikte ağle : dur tornet veya tonnet :sanayide hareket halinde olan tum gereclerde kullanilan çelik, döner bilya cerek : sırık. Uzun ve ince sopa kıllamak, gıllamak :gevezelik etmek. saayi mi laaa, saayi mi laaay? Genellikle erkeler arasinda gecen soylesilerde kullanilan bir soru sekli ve anlami da "gercekten mi, sahi mi, ciddi mi soyluyorsun"? - tahtaya gelmek :Bu cok eski Corum'a ozgu deyim.ozellikle bayanlar arasinda guncelligini hala yitirmeden korumaktadir. "Hosa gitmeyen bir kimsenin olmesini isteyen, dileyen" bir anlam tasisa da daha ziyade kucuk yaramaz cocuklar icin anneleri tarafindan istemsizce kullanilir ve kizginlik ifade eder. Es anlamli sozculer ise; Yaşamıyasıca veya geberesice. Anaaamm, viiyh!! Bizim enik kunnamis, 6 dene de golbezi var laaa!. Bizim oglan o kizin sapirtisina yeldi, gozu hic kimseyi görmedi, böyle ortada kalıverdi. -Eeeh!! Killayip do"kme!!! Basim cok ağrıyor zaten. yeyin, yeyin. siz yemeseniz heşlenecekti. Ko"mu"slere verecektik. Sunlara baksana yine bu dugunede congul cemaat gelmisler Sus artik be özedin ama heri. Yanı bögrümde baban var, telefonu ona veriyom. irelüğün senin gobeli gördüm heri. gübürleri toplayim geliyom heri. nooldu niye meğsimiyon. isimi bitiriyim ossaat yanina gelecegim heri. buydun yavrııımmm ,buydun tabi gel accık sobanın yanına yaklaş heri ne var Mahatta otururken topluyu gıyık bırakmışım yanılıma yel girdi. keşinen: sırayla ava: baba bayaktan: biraz önce sumsuk: yumruk şinnemek: gaza gelmek gitli pazar: pazar günü elekci: çingene potin: çizme kirimek : ısrar etmek, inatlaşmak